به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق، طی هفته های اخیر، موضوع رونمایی نیروهای مسلح کشورمان از شهرهای زیرزمینی، به یکی از مهمترین رویدادها تبدیل شده و بازتاب های فراوان داخلی و بین المللی داشته است. در جدیدترین مصداق از این اتفاق مهم، سردار فدوی فرمانده نیروی دریایی سپاه اعلام کرد که "علاوه بر موشک‌های ساحل به دریا که در تونل های طولانی قرار دارند، شناورهای تندروی مان -که کابوس امریکایی هاست - را هم در شهرهای زیرزمینی شناوری داریم و شاید در فرصتی آنها را به مردم نیز نشان دهیم."

اما شهر زیرزمینی شناوری چیست و از چه زمانی استفاده از آن توسط نیروهای دریایی آغاز شده است؟

پایگاه های دریایی زیز زمینی؛ میراث سالهای جنگ سرد

در طول سالهای جنگ سرد، طرفهای درگیر در این مناقشه طولانی همواره به دنبال راهی به منظور حفظ سامانه های بزرگ نظامی خود مثل بمب افکن یا زیردریایی های خود بودند. ساخت آشیانه های مستحکم، نصب توری های فریب دهنده و استفاده از تدابیر پدافند غیر عامل از جمله روشهای حفاظت از این تجهیزات بوده است. در عین حال، ساخت پایگاه های زیرزمینی از جمله راه هایی بود که در زمان جنگ سرد بیش از پیش توسعه یافت و بیشتر در حوزه موشک های بالستیک به آن توجه ویژه شد.

اما زیردریایی ها نیز از جمله یگان هایی بودند که نیاز خاصی به این پایگاه ها داشتند. در عمده زمان جنگ سرد، شوروی سابق فاقد ناوهواپیمابر و توان ضربه زدن متعارف به پایگاه های ساحلی آمریکا بود اما بالعکس این آمریکا بود که در نزدیکی آب های ساحلی شوروی حضور پررنگی داشته و بسیاری از پایگاه های دریایی از جمله آنهایی که مربوط به زیردریایی های این کشور بود، جزء اهداف اولیه آمریکا و ناتو محسوب می شد.

به همین دلیل روسها برنامه های گسترده ای را به منظور توسعه پایگاه های زیردریایی که معمولا در زیر کوه قرار داشتند آغاز کردند و عمده این پایگاه ها در مناطقی مثل اوکراین، آلبانی و کروواسی ساخته شد. به طور کلی این پایگاه ها بر اساس یک ورودی به اندازه شناور مورد نظر ساخته شده و کلیه تاسیسات مورد نظر در زیر زمین توسعه پیدا می کند.

حوضچه های خشک مربوط به تعمیرات، انبارهای نگهداری مربوط به تسلیحات و حتی بخش هایی مربوط به اسکان و استراحت خدمه نیز در این شهرهای زیر زمینی ساخته شدند.

ورودی پایگاه زیردریایی شوروی سابق در آلبانی

ترکیبی از پوشش طبیعی زمین در کنار لایه های بتون مسلح که در سقف این پایگاه ها به کار رفتند مقاومت آنها را در برابر انواع حملات موشکی و هوایی شدیدا افزایش داده و در عین حال بسیاری از این پایگاه ها به دلیل اینکه صرفا تنها بخش مشخص آن در جهان بیرون ورودی آنها بوده است از شانس بالایی برای مخفی شدن برخوردار هستند.

ورودی پایگاه زیردریایی شوروی سابق در کریمه

راهی که چشم بادامی ها آنرا خوب یاد گرفتند

اگرچه ماجرای توسعه این شهرها توسط دو قدرت شرق و غرب، عمدتا در سالهای جنگ سرد ادامه داشت اما در سالهای اخیر نیروی دریایی چین، این تاکتیک و راهبرد را به طور ویژه در دستور کار قرار داده و به عنوان مثال، پایگاه دریایی Yulin در سواحل جنوبی جزیره Hainan را توسعه داده است.

این پایگاه به صورت اختصاصی برای ناوگان زیردریایی اتمی نیروی دریایی ارتش چین توسعه یافته است و منابع اطلاعاتی اعتقاد دارند که می توان تا 20 فروند زیردریایی را در این پایگاه جا داد که محاسبه چنین فضا و استحکاماتی، نشان می دهد این راهبرد به خوبی توسط ارتش چین درک و پیاده شده است.

تصویر ماهواره ای از پایگاه دریایی چین

ویژگی های ورود سپاه به تاکتیک شهرهای زیرزمینی دریایی

اما نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در منطقه خلیج فارس با دشمنی بسیار توانا به نام ناوگان نیروی دریایی آمریکا در کنار ناوهای برخی دیگر از کشورهای فرامنطقه ای رو به رو است. نوع شناورها، تسلیحات و تاکتیک های مورد استفاده توسط ندسا، خصوصا بحث قایق های تندرو روشی کاملا متفاوت در رزم دریایی در مقابل دشمنان سپاه است.

مسلما قایق های موشک انداز و پرتابگرهای ساحلی این نیرو در صورت بروز هرگونه درگیری، جزو اهداف اولیه برای هر دشمنی محسوب می شود. قراردادن حجم زیادی از این شناورها یا پرتابگرهای موشکی در مناطق ساحلی و بدون تدابیر پدافند غیرعامل، مسلما تاکتیکی نیست که توسط فرماندهان متخصص و مجرب این نیرو که تجربه سالها درگیری مستقیم و غیرمستقیم با نیروهای فرامنطقه ای را داشته اند، اجرا شود.

حال با توسعه این شهرهای زیرزمینی در نزدیک دریا، علاوه بر موشک ها، شناورهای سپاه نیز به زیر زمین رفته اند و با این حساب، ذکر این نکته بسیار مهم است که بر خلاف زیردریایی های اتمی شوروی سابق، شناورهای نیروی دریایی سپاه بسیار کوچک بوده و عملا نیاز به ورودی یا خروجی بزرگ جهت تردد آنها نیست تا دامکان شناسایی سریع موقعیت پایگاه مورد نظر فراهم شود و این عامل، امکان خروج ناگهانی و اصل غافلگیری را در اختیار سپاه قرار می دهد.

نکته بعدی در این باره این مسئله است که منطقه خلیج فارس و خطوط ساحلی آن بسیار طولانی بوده و بسیاری از نقاط آن دارای برجستگی ها و ویژگی های جغرافیایی خاصی است که می توان برای ورود و خروج ناگهانی شناورهای سپاه، آنرا مورد استفاده قرار داد. حجم بالایی از این پایگاه ها در یک خط ساحلی به این وسعت برای هر دشمنی حکم یک کابوس واقعی را داشته و در افزایش توان بقاء پذیری نیروهای خودی و بازدارندگی دربرابر دشمنان بالقوه بسیار مناسب خواهد بود.

همچنین این تصور منطقی را می توان داشت که ممکن است برخی از این پایگاهها، صرفا در ایام تهدیدات عملی دشمن مورد استفاده قرار بگیرند و در زمانهای کنونی، انبوهی از موشک ها یا اژدرهای سپاه که از جمله آن می توان به "حوت" اشاره کرد، در این پایگاهها تعبیه شده باشند.

کدام شناور سپاه مخصوص شهر زیرزمینی است؟

هفته دفاع مقدس امسال، تفاوتی بزرگ با سالهای گذشته داشت و آن اینکه، برخی دستاوردهای مهم دفاعی نیروی دریایی سپاه، برای اولین بار به نمایش عمومی در آمدند که یکی از آنها شناور رزمی و اژدرافکن ندسا بود که به نام "قایق دو زیست" هم مشهور است.

این شناور رزمی با طول 17 متر، عرض 3.3 متر و ارتفاع 3.5 متر، وزنی در حدود 22 تُن دارد و می‌تواند هم در زیر آب و بر روی سطح آب حرکت کند. سرعت این شناور اژدرافکن در سطح آب، 40 گره دریایی (بیش از 70 کیلومتر) است و اژدر مورد استفاده در این شناور نیز به نام اژدر 324، طولی در حدود 4 متر و قطری برابر با 324 میلی متر دارد و برای مقابه با ناوهای هواپیمابر، شناورهای سطحی با وزن 200تُن، سکوهای نفتی و اسکله های تخلیه و بارگیری به کار گرفته می‌شود.

بکارگیری این شناور ویژه، در آبهای خلیج فارس که محل ماموریت اصلی نیروی دریایی سپاه است اعلام شده و با توجه به اینکه این شهرهای زیرزمینی نیز حتما در خلیج فارس هم ایجاد شده اند، ورود و خروج این شناور در شهرهای فوق، بدون اطلاع و اشراف یگانهای بیگانه همچون آمریکایی ها خواهد بود و علاوه بر اینکه تعداد و ساختار حرکتی آن برای نیروهای فرامنطقه ای کاملا مبهم است، در صورت نیاز، خواهد توانست ضربات مهلکی را به هر متجاوز یا تهدید کننده مرزها و منافع ایران وارد کند.

در عین حال، با ورود زیردریایی های سپاه پاسداران که نوید ورود قریب الوقوع آنرا به یگانهای رزمی ندسا داده بود، اهمیت و تاثیر شهرهای زیرزمینی سپاه در افزایش توان دفاعی کشورمان مضاعف خواهد شد.